MÜSİAD KIRSAL KALKINMA VE TARIMIN GELECEĞİ

SAYFA 283 biyokütle üretimi dışında yüksek ekonomik öneme sahip farmosetik amaçla ve endüstriyel uygulamalarda kullanılan proteinlerin üretimi için kaynak olarak kullanılabilmektedir. Genetik mühendisliği teknolojileri ile hedef farmosetik ya da endüstriyel rekombinant proteinleri kodlayan genlerin bitkiye aktarılmaları ile farklı bitki türlerinde üretilmeleri mümkündür. Rekombinant protein üretimi bakteri ve maya gibi mikroorganizmalarda hayvan, insan doku kültürlerinde de gerçekleştirilebilmektedir. Ancak mikroorganizma ve hayvan doku kültürlerinde rekombinant protein üretimi için altyapı imkânlarının oluşturulması ve üretim süreçlerinde bu organizmaların steril kültür ortamlarında tutulmasından ve olası bulaş durumlarında ilgili üretim partilerindeki ürünlerin kullanılamaz olmasından ötürü son derece pahalıdır. Yüksek altyapı, üretim maliyetleri ve ileri uzmanlıkta personel gereksinimlerine rağmen rekombinant protein pazar fiyatları son derece yüksek olduğundan mikrobiyal ya da hücre kültürü platformlarında dahi rekombinat protein üretimi yüksek ekonomik getiriye sahiptir. Mikrobiyal ve hayvan doku kültürlerine kıyasla bitkiler yetiştirilmeleri için karmaşık ve pahalı altyapı gerektirmemeleri nedeniyle, rekombinat proteinler bitkilerde daha kolay ve ucuz olarak üretilebilmektedir. Ayrıca büyük ölçekli üretimlere uygundurlar ve farklı amaçlar için farklı bitki türlerinde üretim yapılabilir, farklı çeşit rekombinat proteinlere aynı anda üretecek hibrit bitki türleri geliştirilebilir. Farmosetik rekombinant protein üretiminde bitkiler insan ve hayvan hastalıklarına sebep olan patojenler içermedikleri için daha güvenli ürün eldesi mümkün olmaktadır. Farmosetik amaçlı kullanılan rekombinant proteinler tedavi, teşhis ve hastalık önleme amaçlı kullanılan antibodyler, aşı antijenleri, enzimler, büyüme faktörleri, araştırma ve teşhiste kullanılan diğer farklı protein çeşitleri olabilir. 1990’lı yıllardan itibaren bitkilerde farmosetik rekombinant protein üretimleri başlamış olunup farklı moleküler yöntemlerin geliştirilmesi ile farklı proteinlerin farklı bitkilerde, dokularda, hücre alt kompartmanlarında yüksek verimler ile üretilebilmeleri mümkün olmuştur. Bitkilerde üretilen farmosetik proteinler artık ticari olarak kullanılmaktadır. Bunlara ilk örneklerden biri 2012 yılında Gaucher hastalığı tedavisinde kullanılmak üzere ticarileşen “Elelyso” adlı bitkiden üretilen rekombinant protein temelli ilaçtır (Fox., 2012). Rekombinant protein temelli aşı üretimi için ticarileşme sürecinde olan pek çok çalışma mevcut olup hepatit B, kuduz, Norwalk virisü ve hatta Covid-19 gibi farklı bulaşıcı hastalıklar için çalışmalar bulunmaktadır. İnsanlık tarihi boyunca bitkiler hastalıkların tedavisi için kullanılan başlıca ilaç kaynağı olagelmiştir. KIRSAL KALKINMA VE TARIMIN GELECEĞI RAPORU - 2021