MÜSİAD KIRSAL KALKINMA VE TARIMIN GELECEĞİ

284 SAYFA Sistik fibröz, pankreatit, diyabet, HIV, lenfoma, diyare gibi farklı hastalıkların tedavisi için bitkide üretilen rekombinant proteine dayalı ilaçların ticarileşme süreçleri hala devam etmektedir (Shillberg ve Finner., 2021). Endüstriyel proteinler ise farklı kimyasal tepkimelerin gerçekleştirilmesinde kullanılan enzimler olup deterjan, nişasta, bio-yakıt, gıda, hayvan yemi, içecek, tekstil, kağıt, yağ, deri ve organik sentez gibi pek çok faklı endüstriyel üretim alanında kullanılmaktadır. Endüstriyel proteinlerin yüksek miktarlarda ve nispeten düşük maliyetler ile eldeleri endüstriyel süreçlere ekonomik değer katabilmeleri açısından önemli olduğundan, bitkilerin kolayca düşük masraflar ile büyük oranda üretilebilir olmaları, bitkileri bu rekombinant proteinlerin üretimi için önemli alternatifler yapmaktadır. Tütün rekombinant protein üretiminde en çok kullanılan bitkilerdendir. Gerek yüksek biyokütle üretim kapasitesi gerekse gıda ve hayvan yemi için kullanılmamasından ve bu kaynaklara genetik materyal bulaş riskinin düşük olmasından ötürü tercih edilmektedir. Ticari rekombinant hepatit B2 antibodysi üreten tütün ekimi Küba’da gerçekleştirilmektedir (Laere vd. 2016). Alfa alfa, marul gibi diğer yaprak bitkileri de bitki temelli rekombinant protein üretiminde kullanılan bitkilerdir ancak bu bitkiler hasat edildiği gibi hedef rekombinant proteinlerin saflaştırılması işlemleri ivedilikle gerçekleştirilmelidir. Daha uzun raf ömrü ve stabilite için rekombinant proteinlerin pirinç, mısır, arpa ve buğday gibi tohumlarda üretilmesi de gerçekleştirilmektedir. Ayrıca oral olarak tüketilebilecek aşılar için de çalışmalar yürütülmekte olup domates ya da farklı meyvelerde protein subunit aşı moleküllerinin üretilerek bu bitkilerin gıda olarak tüketilmesi ile bağışıklık oluşturulmasına dair yenilebilir aşı çalışmaları damevcuttur. Özellikle bu yenilebilir aşı çalışmaları kümes hayvanları, kültür balıkları, büyükbaş ve küçükbaş hayvan aşılarının geliştirilmesi amacı ile yürütülmektedir. Ancak havuç, patates, domates, ıspanak ve muz gibi pek çok bitkide rekombinant protein üretim çalışmaları gerçekleştirilerek herhangi bir bitkide üretim yapmak teoride mümkündür. Bitkilerde rekombinant protein üretimi sürecindeki en önemli risk genetik mühendisliği ile aktarılan genetik malzemenin başka bitkilere aktarılması ya da gıda hayvan yemi olarak kullanılacak bitkisel materyallerin bu gen ürünü ile kirlenmesidir. Rekombinant protein üretimi için Tıbbi bitkiler üzerinde yapılan genetik çeşitlilik ve haritalama çalışmaları, tıbbi özelliklerini geliştirmek açısından değerlidir. TARIMDA GENETIK MÜHENDISLIĞI VE UYGULAMA ALANLARI KIRSAL KALKINMA VE TARIMIN GELECEĞI RAPORU - 2021