MÜSİAD KIRSAL KALKINMA VE TARIMIN GELECEĞİ

444 SAYFA YENI NESIL TARIM ÖRGÜTLENMELERI Üst Örgütlenme ve İş Birliği Sorunu Entegrasyon (bütünleşme) kavramı, müteşebbislerin ekonomik ve hukuki yönden bir bütün olarak bir araya gelmeleri olarak kabul edilir. Bu bütünleşmenin sağlanabilmesi için yatay ve dikey örgütlenmenin tamamlanması gerekmektedir. Yapılan çalışmalar kooperatifler arası iş birliğinin neredeyse hiç olmadığını göstermektedir. Yeni nesil örgütlenme modelinde üst örgütlenme aracılığı ile kooperatiflerin birbiri ile aktif iş birliği içerisinde olması sağlanmalıdır. Eğitim ve Araştırma Sorunu Eğitim ve araştırma kooperatifçiliğin temel ilkelerinden biridir. Ülkemizde kooperatifçilik eğitimi sürekli göz ardı edilen bir konudur. Kooperatifçilik eğitimi birkaç fakültede zorunlu veya seçmeli olarak okutulan, kooperatifçilik dersiyle sınırlıdır. Oysa kooperatifçilik bir dersten öte, bir kültürdür ve öncelikle kooperatifçilik kültürünü gelecek nesillere aktarmak, kooperatifçiliğin gelişimi konusunda elzem bir durumdur. Çiftçilerin ve kooperatif ortaklarının kooperatifçilik konusunda eğitilmesinde, kooperatif üst örgütlerine ve daha önce de belirtildiği gibi Tarım ve Orman Bakanlığı’na önemli görevler düşmektedir. Bu kapsamda genel kurullar, kooperatifçilik eğitimlerinin geliştirilebilmesi için kullanılabilecek mecralara dönüştürülebilir. Ayrıca üreticilerin kooperatifçilik konusunda doğru şekilde bilgilendirilmesi ve kooperatifçilik bilincinin yerleştirilmesi de kooperatifçiliğin öncelikli sorunlarından biridir. Kooperatif gelişiminin önünde duran bir başka sorun ise kooperatiflerin araştırma faaliyetleri konusundaki yetersizlikleridir. Yeni nesil örgütlenme modelinde bu durum üniversiteler, enstitüler ve kamu araştırma kurumları arasında sağlanacak koordinasyon ve iş birliği ile finansal yönden devlet destekli çözüme kavuşturulabilir. Bedavacılık Tarımsal kooperatiflerde yaşanan sorunlardan bir diğeri de daha çok kamu mallarında görülen ve bedavacılık (free rider) olarak nitelendirilen sorundur. Bu sorun kooperatiflerin gelişmesini önemli ölçüde etkileyen bir sorun olarak görülmektedir. Sahiplik hakları ticarileşmediği (alınıp satılmadığı), güvence altına alınmadığı veya belirlenmediği zaman bedavacılık sorunu ortaya çıkar 9 . Bu durum kooperatifin, belirli bir gelişmişlik düzeyine ulaşmasına bağlı olup farklı şekillerde ortaya çıkabilmektedir. Belirli bir kapasiteye ulaşmış kooperatiflerin piyasa fiyatını kendi ortakları lehine etkileme gücü olduğu bilinen ve gözlenen bir gerçektir. Bu durumdan kooperatif ortağı olmayan üreticiler de yararlanabilmektedir. Diğer taraftan kooperatifi kuran öncüler, belirli riskleri üstlenerek ve çaba harcayarak, kooperatifi belirli bir gelişmişlik seviyesine ulaştırdıktan sonra aynı yöredeki diğer üreticiler, sınırlı bir ortaklık payı ile kooperatife ortak olmak istemektedirler. Yasal olarak serbest giriş öngörülmüş olmasına rağmen bu durum, kooperatif yönetimleri ve mevcut ortakları tarafından istenmemektedir. Böylece kooperatifin genişlemesi ve etkinliğini artırması sınırlanmaktadır. Uygulamada kooperatifin varlıkları dikkate alınarak belirlenen bir tutarın yeni ortak olmak isteyenlerden bağış olarak talep edilmesiyle bu sorun çözülmeye çalışılmaktadır. Benzeri bir durum, kooperatiflerin ortaklarının bir bölümünün kefaleti ve çabasıyla uyguladıkları projeli yatırımlarda ortaya çıkmaktadır. Sorumluluk ve risk üstlenen ortakların kooperatife kazandırdıkları varlıklar üzerindeki haklardamevcut haliyle tüm ortaklar arasında bir eşitlik söz konusudur. Bu tür sorunların çözümü için zaman içinde ortakların ortaklık paylarını artırması gerekmektedir. Yasada öngörülmüş olmasına rağmen, tip ana sözleşmelerde yer almayan sermayeye sınırlı faiz ilkesinin uygulanmaması bu tür sorunların çözümlenmemesine, giderek ağırlaşmasına neden olmaktadır. Bu sorunun çözümü yeni nesil örgüt yapılarından olan yeni nesil kooperatif yapısı ile çözümlenebilecektir. KIRSAL KALKINMA VE TARIMIN GELECEĞI RAPORU - 2021